Sử dụng tháp dinh dưỡng để tính khẩu phần ăn cho trẻ mầm non

Nutri ALL - Hiện nay, Viện dinh dưỡng quốc gia đã công bố 4 loại tháp dinh dưỡng (giai đoạn 2016 – 2020) gồm: Tháp dinh dưỡng áp dụng cho trẻ từ 3 đến 5 tuổi (độ tuổi mẫu giáo); Tháp dinh dưỡng cho trẻ từ 6 đến 11 tuổi (tương đương với độ tuổi tiểu học); Tháp dinh dưỡng cho người Trưởng thành và Tháp dinh dưỡng cho phụ nữ có thai và cho con bú.

Bài viết này sẽ hướng dẫn quy tắc vận dụng Tháp dinh dưỡng áp dụng cho trẻ từ 3 đến 5 tuổi vào tính định lượng thực phẩm hàng ngày để tính khẩu phần ăn cho trẻ mầm non.

Trước tiên, cần dựa vào khuyến nghị số lượng tiêu thụ các nhóm thức ăn tính theo đơn vị ăn trong mỗi tầng tháp để tính toán khối lượng thực phẩm trong xây dựng khẩu phần ăn. Với nhóm trẻ từ 3 đến 5 tuổi thì tính như sau:

1. Tầng tháp thứ nhất: Muối và đường.

1.1. Muối

Muối cần tiêu thụ ít hơn 3 gam, khoảng gần 1/2 thìa cà phê cho cả ngày, như vậy nếu hoàn toàn dùng muối trong chế biến thức ăn thì trong khẩu phần ăn sẽ không cho ăn quá 3 gam muối, nếu quy đổi theo đơn vị ăn thì 3 gam muối tương đương 5 gam bột canh, vì thế nếu cho ăn thay thế muối hoàn toàn bằng bột canh thì không cho ăn quá 5 gam bột canh, khoảng 1 thìa cà phê; Tuy nhiên, nếu cho ăn cả bột canh và nước mắm thì vì 15 gam nước mắm tương đương với 3 gam muối nến nếu cho ăn thêm 7 đến 8 gam (1/2 thìa canh) nước mắm thì sẽ phải giảm bột canh xuống còn 2.5 gam (1/2 thìa cà phê)

Tầng tháp thứ nhất (bấm vào hình để phóng to)

1.2. Đường

Đối với trẻ từ 3 đến 5 tuổi, khuyến nghị mức tiêu thụ đường hàng ngày không vượt quá 3 đơn vị ăn (3 thìa cà phê), mỗi đơn vị ăn đường tương đương với 5 gam đường trắng hoặc 6 gam mật ong.

Như vậy hàng ngày không nên cho trẻ ăn quá 3 đơn vị ăn x 5 gam =15 gam đường trắng hoặc nếu thay thế hoàn toàn đường trắng bằng mật ong thì sẽ cho ăn không quá 3 đơn vị ăn x 6 gam =18 gam mật ong (khoảng 1 thìa canh - 15ml)

Theo tầng tháp này thì các loại kẹo ngọt chứa nhiều đường cũng được khuyến nghị hạn chế cho trẻ ăn.

2. Tầng tháp thứ hai:Nhóm thực phẩm cung cấp chất béo - Dầu mỡ.

Hàng ngày, trẻ từ 3 đến 6 tuổi cần được cung cấp 5 đơn vị ăn dầu mỡ trong khẩu phần. Hàm lượng lipid trong dầu ăn và mỡ nước là tương đương nhau vì vậy mỗi đơn vị ăn dầu mỡ được tính là với 5 gam dầu ăn hoặc 5 gam mỡ nước. Theo đó hàng ngày chúng ta cần cho trẻ ăn 5 đơn vị ăn x 5 gam = 15 gam dầu thực vật hoặc mỡ lợn nước.

Mỗi đơn vị ăn dầu mỡ tương đương với 6 gam bơ, nếu cho ăn thay thế dầu ăn hoàn toàn bằng bơ thì ta cần cho trẻ ăn 5 đơn vị ăn x 6 gam =30 gam bơ mỗi ngày.

Nếu cho ăn đủ 5 đơn vị ăn thì năng lượng cung cấp từ lượng dầu mỡ này sẽ ở mức khoảng 225 kcal.

Tầng tháp thứ hai (bấm vào hình để phóng to)

3. Tầng tháp thứ ba: Sữa.

Mỗi đơn vị sữa được tính tương đương với 100ml sữa nước hoặc 1 hộp (100gam) sữa chua hoặc 15 gam pho-mát. Nhu cầu mỗi ngày của trẻ là 4 đơn vị ăn sữa tương đương với 400 ml sữa nước hoặc 4 hộp sữa chua 100 gam hoặc 4 miếng pho-mát.

Tầng tháp thứ ba (bấm vào hình để phóng to)

4. Tầng tháp thứ tư: Nhóm thực phẩm cung cấp protein - Thịt cá, trứng, đậu đỗ

Mỗi ngày trẻ cần được cho ăn 3.5 đơn vị ăn các thực phẩm chứa nhiều protein như thịt, cá, trứng, đậu đỗ. theo đó mỗi đơn vị ăn tương đương với 4 miếng thịt lợn nạc 31 gam hoặc 1 miếng thịt ức gà 42 gam hoặc1 quả trứng...

Như vậy nếu cho trẻ ăn 2 đơn vị ăn thịt (8 miếng = 62 gam) thì cần cho ăn thêm 1 miếng ức gà (1 đơn vị ăn) và thêm nửa quả trứng gà (1/2 đơn vị ăn), tổng cộng là 3,5 đơn vị ăn, thì mới đáp ứng đủ nhu cầu hàng ngày.

Nếu cho ăn thực phẩm khác như tôm, cá, đậu... cũng cần tính toán bù, trừ như trên.

Tầng tháp thứ tư (bấm vào hình để phóng to)

5. Tầng tháp thứ năm: Rau, quả trái cây.

5.1. Rau và của quả dùng làm rau.

Mỗi đơn vị ăn rau tương đương với 80 gam rau (khoảng nửa bát ăn cơm) đã được nấu chín chưa bao gồm nước canh, mỗi ngày trẻ cần được cho ăn 2 đơn vị ăn rau, tương đương với 160 gam rau nấu chín như rau muống, đậu cô ve, bí luộc rau cải, rau ngót nấu canh. Như vậy, nếu cho trẻ ăn hai bữa chính thì mỗi bữa nên cho trẻ ăn khoảng 80 gam rau.

5.1. Trái cây.

Mỗi đơn vị ăn trái cây cũng được tính tương đương 80 gam, ước lượng bằng 1 miếng dưa hấu hoặc xoài, 1 quả hồng xiêm hoặc 1 múi bưởi to... Mỗi ngày trẻ cần được cho ăn 2 đơn vị ăn trái cây, ví dụ cho ăn 1 quả hồng xiêm và 1 miếng dưa hấu.

Tầng tháp thứ năm (bấm vào hình để phóng to)

5. Tầng tháp thứ sáu: Nhóm thực phẩm cung cấp tinh bột.

Đối với trẻ trong độ tuổi từ 3-5 tuổi, nguồn năng lượng chính trong khẩu phần được cung cấp từ chất bột đường (cabohydrate), tỷ lệ năng lượng từ bột đường trong khẩu phần ăn được khuyến nghị trong khoảng từ 52% đến 60% năng lượng khẩu phần.

Hàng ngày, trẻ mầm non cần được cho ăn từ 5 đến 6 đơn vị ăn chứa chất bột đường. Mỗi đơn vị ăn chất bột tương đương với nửa bát cơm nhỏ (55 gam cơm), một miếng bánh mì gối hoặc 60 gam bánh phở...

Nếu trong ngày chỉ cho trẻ ăn cơm, mà không cho ăn bún, phở hoặc ngô khoai thì cần cho trẻ ăn từ 2,5 đến 3 bát cơm, tương đương với khoảng 275 gam cơm (205 gam gạo) đến 330 gam cơm (250 gam gạo).

Nếu trẻ ăn bán trú ở trường với mức cung cấp dinh dưỡng ở trường là 50% đến 55% nhu cầu cả ngày thì sẽ cần cho trẻ ăn khoảng 1.5 bát cơm, tương đương 125 gam gạo.

Tuy nhiên, nếu cho ăn 2 bữa ở trường gồm một bữa ăn cơm và bữa còn lại ăn phở thì vì một đơn vị chất bột bằng 60 gam bánh phở tươi nên nếu cho ăn 1 bát phở nhỏ có 60 gam bánh phở thì chỉ cho ăn thêm hơn 1 bát cơm, tương đương với khoảng 82 đến 85 gam gạo. Lượng gạo và phở như trên phù hợp với chế độ ăn cho lứa tuổi mẫu giáo hiện nay bao gồm 1 bữa chính (ăn cơm) và 1 bữa phụ (ăn cháo, phở hoặc bún).

Tầng tháp thứ sáu (bấm vào hình để phóng to)

Về cơ bản, nếu xây dựng thực đơn và tính toán khẩu phần ăn cho trẻ theo tháp dinh dưỡng thì sẽ đáp ứng được mức cung cấp các chất  dinh dưỡng đúng theo nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị.

Hy vọng một vài diễn giải như trên sẽ giúp cán bộ, nhân viên phụ trách nuôi dưỡng trong trường mầm non cũng như các bậc cha mẹ hiểu rõ thêm và có thể vận dụng Tháp dinh dưỡng vào công tác tính ăn cho trẻ một cách hợp lý và khoa học.

Nutri ALL